منو
نوعی از مالیات است که وظیفه کسر و پرداخت آن به سازمان مالیاتی، بر عهده شخصی غیر از مودی اصلی است.
مسئولیت تضامنی، جرایم نقدی و مجازات تعزیری درجه 6 (جزای نقدی و مجازات شلاق، حبس و …)
جرایم عدم کسر و ایصال مالیات تکلیفی بر عهده اشخاص حقیقی یا حقوقی متخلف از پرداخت مالیات دیگران است نه مودی اصلی
بسیار اتفاق افتاده که ماموران مالیاتی با رسیدگی به دفاتر و اسناد، به دلیل انجام ندادن تکالیف مربوط به مالیات تکلیفی، با استناد به ماده 199 ق.م.م، جریمه‌های سنگینی را نسبت به مودی اعمال کرده‌اند. اهمیت این مسئله تا اندازه‌ای است که پس از اصلاح قانون مالیاتها در سال 1394، عدم رعایت مقررات مالیات تکلیفی، جرم مالیاتی محسوب میشود. اما مالیات تکلیفی چیست؟ و نحوه پرداخت آن چگونه است؟ اگر کارفرما یا حسابدار هستید و نمی‌خواهید در دام جریمه‌های سنگین مالیاتهای تکلیفی بیافتید یا پایتان به دادگاه باز شود، برای آشنایی با انواع مالیات تکلیفی و قوانین و جرایم آن، در ادامه این نوشته از مقالات مالیات تکلیفی با ما همراه باشید.
قوانین مالیاتی تکالیف متعددی بر عهده مشمولین قرار داده است؛ ولی آیا همه این تکالیف، مالیات تکلیفی محسوب می‌شوند؟ اگر نه، تفاوت این تکالیف با مالیات تکلیفی چیست؟
پاسخ این است که اگر چه رعایت مقررات مالیات تکلیفی، خود یک تکلیف مالیاتی است، ولی هر تکلیفی که در قوانین مالیاتی آمده است لزوما مالیات تکلیفی نیست! مالیات تکلیفی یا مالیات مکسوره بخشی از مالیات بر درآمد اشخاص است که وظیفه کسر و پرداخت آن به سازمان مالیاتی، بر عهده شخصی غیر از مودی اصلی است. بگذارید با مثال برایتان توضیح دهیم:
احتمالا شنیده‌اید که مالیات حقوق، نوعی مالیات تکلیفی است. هنگام پرداخت مالیات حقوق، مالیات از حقوق کارمندان و کارگرانی که در خدمت شخص دیگری کار می‌کنند (کارفرما) کسر و به حساب سازمان مالیاتی واریز میشود؛ بنابراین پرداخت کننده اصلی (مودی) مالیات، کارمند یا کارگر است و نه کارفرما اما قانون مالیاتهای مستقیم در ماده 86 ق.م.م، تکلیف کسر و پرداخت مالیات حقوق کارمندان و کارگران را بر عهده کارفرما گذاشته است؛ در واقع مثل این است که کارفرما، نماینده یا واسطه سازمان مالیاتی در کسر و پرداخت مالیات به سازمان است.
از آنجا که تکلیف کسر و پرداخت مالیات به اداره مالیاتی در اینجا بر عهده شخصی غیر از پرداخت‌کننده اصلی است، به آن مالیات تکلیفی می‌گویند. حال اگر همین کارفرما، مالیات درآمد ماهیانه خود را بپردازد، در واقع مالیات بر درآمد خود را پرداخت کرده است و نه مالیات تکلیفی.
مطابق تبصره 9 ماده 53 ق.م.م، اشخاص حقوقی که محل فعالیت خود را اجاره کرده‌اند، مکلفند درصدی از مال‌الاجاره پرداختی به موجر را کسر و تا پایان ماه بعد، به اداره امور مالیاتی محل وقوع ملک پرداخت نمایند؛ سپس رسید آن را به موجر تسلیم نمایند. این مبلغ مالیات بر درآمد اجاره موجر است که وظیفه پرداخت آن بر عهده مستاجر است.
فرض کنید آقای رودکی یک واحد اداری را به موسسه گردشگری سامان (شخص حقوقی) اجاره داده است. در این صورت طبق قانون، باید مالیات درآمدی را که از اجاره کسب می‌کند، پرداخت نماید. با اینکه مالیات اجاره را باید آقای رودکی پرداخت نماید، اما بر اساس تبصره ماده 53 ق.م.م، تکلیف پرداخت مالیات بر عهده موسسه سامان است؛ این شرکت موظف است قبل از پرداخت اجاره‌بها به آقای رودکی، سهم مالیاتی که آقای رودکی باید بپردازد را محاسبه، کسر و به اداره امور مالیاتی محل وقوع ملک، پرداخت کند. در واقع در اینجا موسسه گردشگری، نماینده اداره مالیاتی در کسر و پرداخت مالیات آقای رودکی است.
درست مثل اینکه آقای رودکی، مالیات بر درآمد اجاره خود را پرداخت کرده است؛ بنابراین در این مثال پرداخت کننده اصلی مالیات اجاره، موجر (آقای رودکی) است ولی تکلیف کسر و پرداخت مالیات به اداره مالیاتی بر عهده شخصی غیر از پرداخت کننده اصلی (موسسه گردشگری سامان) است.
برای توضیح بیشتر فرض کنید همین موسسه سامان، دارای 20 کارگر است و موسسه محل فعالیت خود را از آقای رودکی اجاره کرده است؛ به این ترتیب، موسسه سامان حداقل 3 نوع مالیات را باید پرداخت کند:
از بین این سه مالیات، مورد اول مالیات تکلیفی محسوب نمی‌شود چون در اینجا موسسه، مالیات درآمدی که از فعالیت خود به دست آورده است را پرداخت می‌نماید؛ در واقع پرداخت کننده مالیات و مودی اصلی هر دو یک شخصیت هستند. اما موارد دوم و سوم مالیات تکلیفی محسوب می‌شوند؛ زیرا موسسه سامان، مالیات حقوق کارگران و مالیات بر درآمد اجاره آقای رودکی را به نمایندگی از اداره امور مالیاتی، از درآمد آن‌ها کسر و به اداره مالیاتی پرداخت می‌نماید.
تا پیش از اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم، ماده 104 بارزترین مثال مالیات تکلیفی بود اما پس از اصلاح قانون مالیاتها در سال 1394، ماده 104 و مقررات گسترده آن حذف شد. از این رو برای شناسایی موارد مالیات تکلیفی باید سایر مواد قانونی را به دقت مورد بررسی قرار داد. برخی از مهم‌ترین انواع مالیاتهای تکلیفی عبارت‌اند از:
| شرح | ماده قانونی | مهلت پرداخت |
| مالیات بر درآمد اجاره املاک | تبصره 9 ماده 53 ق.م.م | زمان تحقق درآمد (معمولا ماهیانه) |
| مالیات بر درآمد حقوق | ماده 86 ق.م.م | پایان ماه بعد از پرداخت حقوق |
| مالیات بر درآمد مضاربه | ماده 102 ق.م.م | زمان تحقق درآمد |
| مالیات بر درآمد حق‌الوکاله | تبصره 2 ماده 103 ق.م.م | زمان تحقق درآمد |
| مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی مقیم خارج از ایران | ماده 107 ق.م.م | پایان ماه بعد از پرداخت |
| مالیات بر درآمد بیمه‌گر اتکایی خارجی | تبصره 5 ماده 109 ق.م.م | زمان تخصیص حق بیمه بنام بیمه‌گر اتکایی خارجی |
| تکلیف مدیران تصفیه اشخاص حقوقی | 116 ق.م.م | 6 ماه از تاریخ ثبت انحلال در اداره ثبت شرکتها |
| مسئولیت آخرین مدیران شخص حقوقی و مدیران تصفیه و ضامنها | 118 ق.م.م | 6 ماه از تاریخ ثبت انحلال در اداره ثبت شرکتها |
| منافع بلاعوض اموال | 123 ق.م.م | پرداخت منافع هر سال در سال بعد |
| مالیات بر نقل و انتقال سهام | تبصره 1 ماده 143 ق.م.م | قبل از انتقال سهام |
| مالیات بر درآمد حق واگذاری محل | تبصره 2 ماده 187 ق.م.م | زمان پرداخت وجوه به ذینفع |
| مالیات تکلیفی پزشکان و دندانپزشکان برای کار در مراکز درمانی | قانون بودجه سالانه | زمان تحقق درآمد |
| مالیات ارزش افزوده | 17 قانون دائمی و 20 قانون موقت | یک ماه پس از انقضای هر فصل |
📌 نکته
در صورت انجام تکالیف مربوط به مالیات تکلیفی، مهلت پرداخت مالیات تکلیفی متعلقه تا پایان ماه بعد از قطعی شدن مبالغ تکلیفی است.
مالیاتهای تکلیفی محدود به موارد فوق نیست. قاعده‌ای که به شما در تشخیص مالیات تکلیفی کمک می‌کند، این است که هر کجا مشاهده نمودید تکلیف کسر و ایصال مالیات بر عهده شخصی غیر از پرداخت کننده اصلی (مودی) مالیات است، بدانید که با مالیات تکلیفی مواجه هستید. حالا فرقی نمی‌کند در قانون مالیاتهای مستقیم با چنین قاعده‌ای مواجه شوید یا در هر قانون دیگری؛ مهم این است که در مالیات تکلیفی، تکلیف کسر و پرداخت مالیات بر عهده شخصی غیر از مودی اصلی است. (اگر این ملاک یادتان باشد، خودتان قدرت تشخیص مالیات تکلیفی را خواهید یافت).
قانون مالیاتهای مستقیم در مواد قانونی 199 و 274 (بند 4) جرایم متخلفین از اجرای مالیات تکلیفی را بیان نموده است.
🔸 ماده 199 قانون مالیاتهای مستقیم
ماده 199 ق.م.م می‌گوید: «هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر است در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره، علاوه بر مسولیت تضامنی که با مودی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه‌ای معادل 10% مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و 2.5% مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تاخیر از سررسید پرداخت، خواهد بود.
چنانچه مالیات توسط دریافت کننده وجوه پرداخت شود، در این صورت جریمه 2.5% موضوع این ماده تا تاریخ پرداخت مالیات توسط مودی مزبور از مکلفین به کسر و ایصال مالیات، مطالبه و وصول خواهد شد».
🔸 بند 4 ماده 274 قانون مالیاتهای مستقیم
در ماده 274 ق.م.م هم این چنین آمده که: «موارد زیر جرم مالیاتی محسوب میشود و مرتکب یا مرتکبان حسب مورد، به مجازات‌های درجه شش محکوم می‌گردند: 1- … 2- … 3- …
۴ ـ عدم انجام تکالیف قانونی مربوط به مالیاتهای مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده در رابطه با وصول یا کسر مالیات مودیان دیگر و ایصال آن به سازمان امور مالیاتی در مواعد قانونی تعیین‌شده»
بر اساس مواد قانونی فوق، جرایم تخلف در کسر و ایصال مالیات تکلیفی دیگران عبارت است از:
اشخاص حقیقی و حقوقی مسئول کسر و ایصال مالیات تکلیفی، در پرداخت آن میزان مالیاتی که از کسر و پرداخت آن به اداره امور مالیاتی خودداری کرده است، با پرداخت کننده اصلی مسئولیت تضامنی دارد؛ یعنی اداره امور مالیاتی برای دریافت تمام مالیات، هم می‌تواند به مودی اصلی و هم به شخصی که مکلف به کسر و پرداخت مالیات از طرف مودی اصلی بوده (متخلف)، رجوع کند و متخلف نمی‌تواند به بهانه اینکه پرداخت‌کننده اصلی شخص دیگری است از پرداخت مالیات خودداری کند.
اشخاص حقیقی و حقوقی مسئول کسر و ایصال مالیات تکلیفی، مشمول پرداخت جریمه‌ای معادل 10% مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر خواهند بود. فرض کنید در مثال 1 (که در بالا گفته شد)، مالیات حقوق اردیبهشت ماه یک کارمند، 800,000 تومان باشد و کارفرما نیز از کسر و پرداخت آن تا پایان ماه بعد از پرداخت حقوق (ماده 86)، خودداری کرده باشد؛ در این صورت همین که این مهلت به پایان رسید، متخلف (در اینجا کارفرما) باید 10% از 800,000 (مالیات پرداخت‌نشده) را به عنوان جریمه بپردازد.
اشخاص حقیقی و حقوقی مسئول کسر و ایصال مالیات تکلیفی، مشمول پرداخت جریمه‌ای معادل 2.5% مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر به ازای هر ماه دیرکرد نسبت به مهلت سررسید خواهند بود. در مثال بالا، پس از گذشت یک ماه و علاوه‌بر تعلق جریمه 10%، به ازای هر ماه تاخیر در پرداخت مالیات تکلیفی، 2.5% مالیات پرداخت نشده، باز هم به‌عنوان جریمه باید پرداخت شود. حالا تصور کنید اگر تعداد کارمندان یا کارگران یک موسسه زیاد باشد، جریمه تخلف از پرداخت مالیات یک یا چند ماه یا سال، چقدر می‌تواند زیاد باشد.
از همه مهم‌تر بند 4 ماده 274 ق.م.م، تخلف از پرداخت مالیات تکلیفی را جرم دانسته و مجازات‌های تعزیری درجه 6 را برای متخلف در نظر گرفته است.
طبق ماده 19 قانون مجازات اسلامی، مجازات‌های درجه 6 عبارتند از:
نحوه پرداخت مالیات تکلیفی بر اساس نوع مالیات قابل پرداخت متفاوت است. برای پرداخت برخی از انواع مالیاتهای تکلیفی سامانه‌های آنلاین وجود دارد؛ مانند ارسال لیست مالیات حقوق و سامانه پرداخت مالیات تکلیفی پزشکان
اما برای پرداخت برخی دیگر همچنان باید با در دست داشتن اسناد و مدارک مورد نظر به اداره مالیاتی خود مراجعه و فرم‌های مورد نظر را تکمیل و سپس مالیات متعلقه را پرداخت نمایید. پیشنهاد ما به شما پیش از انجام هر گونه اقدام، مشاوره مالیاتی با خبرگان این حرفه، برای پیشگیری از تعلق جرایم است.
کلیه اشخاص حقیقی و یا حقوقی در مقابل درآمدهای کسب شده موظف به پرداخت مالیات هستند. پرداخت این مالیات گاهی به صورت مستقیم برای شخص مودی و گاهی به صورت غیرمستقیم و از جانب او در قالب پرداخت مالیات تکلیفی انجام میشود. آنچه حائز اهمیت است، عدم اجرای تکالیف مالیاتی (اعم از پرداخت مالیات شخصی و یا مالیات تکلیفی) جرایمی به دنبال دارد.
پیشنهاد ما به شما برای آشنایی هر چه بیشتر از قوانین مالیاتی، آموزش مالیات به صورت حرفه‌ای و مطالعه قوانین و بخشنامه‌های مالیاتی است.
